Değerli kardeşimiz,

Bu hadis, yalnız Allah’ın hâkimiyetinden söz etmekte ve verdiği karara kulların saygı duymalarını emretmektedir. Konu cüz’î irade konusu olmadığı için ondan söz edilmemiştir.

Kaderden söz edildiği her yerde, mutlaka cüz’î iradeden veya cüz’i iradeden söz edildiği her yerde kaderden söz etmek gerekmez.  “likülli makamin makal = her makamda -farklı- bir söz gerekir” kuralı gereğince, burada sadece ilahi kaza ve kaderinden söz edilmiştir.

Bu husus Kur’an’da da söz konusudur. Bazı ayetlerde insanın iradesi nazara verilirken, diğer bazı yerlerde yalnız Allah’ın külli iradesine yer verilmiştir.

Mesela; “Amenerresul” ayetinde yalnız insanların özgür iradeleriyle elde ettikleri kazancına vurgu yapılmıştır:

“Allah hiçbir kimseyi güç yetiremeyeceği bir şekilde yükümlü tutmaz. Herkesin kazandığı iyilik kendi lehine, işlediği fenalık da kendi aleyhinedir.”

Yine Kehf suresinin 29. ayetinde de yalnız insanın özgür iradesine vurgu yapılmıştır:

“De ki: ‘İşte Rabbiniz tarafından gerçek geldi. Artık dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin.’” 

Çünkü bu iki makam da insanların sorumluluğunun nazara verildiği bir makamdır.

Buna mukabil, Allah’ın hükümranlığı ve yegâne karar mercii olduğunun bildirildiği yerlerde ise sadece Allah’ın iradesine dikkat çekilmiştir. Mesela, Tekvir suresinin 27-29. ayetlerinde şöyle buyurulur:

“Bu (Kur’an), olsa olsa bütün âlemlere bir öğüttür, bir uyarıdır. İstikamet sahibi olmak isteyenler onu dinlerler. Ama bu iş sizin istemenizle değil, ancak Rabbülâlemin olan Allah’ın dilemesiyle tamam olur.”

Özetlersek, işin yaratma yönü nazara verildiğinde Allah’ın küllî iradesine, kesb yani kulun iradesini kullanma yönü nazara verildiğinde ise insanların cüz’î iradesine vurgu yapılır.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet