İmam-ı Gazali’nin, “Eğer yapmak istediğin iyiliğe engel çıkıyor ve kötülüğü rahatça yapabiliyorsan, cehennemliksin.” anlamında bir sözü var mıdır?

Yazar : Gülistan Derneği | Güncelleme Tarihi : 12.01.2025 10:26

Soru Detayı

İmam Gazali’nin bir kitabında şöyle buyuruyor:

“Eğer yapmak istediğin her iyiliğin önüne engel dikiliveriyor, bunu tersi olarak tasarladığın kötülüğü hiçbir zorlama olmadan rahatlıkla yapıyorsan, hakkındaki hüküm cehennemliktir.”

– Ayrıca bunu çok kesin bir dille anlatmış. Cennetlik mi cehennemlik mi olduğumuzu, amellerimizden anlayabilir miyiz?

Nice insanlar var ki hayatları ibadetle geçip son nefeslerinde imanlarını kaybediyorlar, niceleri de imansız yaşayıp imanla ölüyorlar. Kadere de Allah Teala’nın bir ilmidir, diye inanıyoruz, kulları için -haşa- bir zorlama bir cebr değil.

– Peki İmam Gazali Hazretlerinin bu sözünden murat nedir?

– Sonuçta hepimiz günah işliyoruz. İnsan psikolojik olarak ben cehennemlik miyim acaba diye düşünebilir. Sizin sitenizdeki kader konusuyla alakalı yazıları da okudum, lakin buradaki durum farklı gibi. Burada adamın biri iyilik yapmayı murat ediyor, iradesini kullanıyor o yöne, ama izin verilmiyor. Engel çıkartıyor, bu adamın suçu ne?

Değerli kardeşimiz,

İmam Gazali’nin bu anlama gelen ifadeleri vardır. (bk. İhya, -Beyrut, ts.-4/535).

İmam Gazali, bu sözleri, insanları uyarmak ve dikkatli olmaya davet etmek sadedinde söylemiştir. Bu ifadelerin temel dayanağı “şüphesiz, iyi insanlar cennette, kötüler ise cehennemdedir” (İnfitar, 82/13-14) mealindeki ayet ile şu hadis-i şeriftir:

Hz. Ali anlatıyor: Bir gün Resulullah ile beraberdik. Bir çubuk ile yeri/toprağı karıştırıyor, eşiyor ve düşünüyordu. Sonra başını kaldırdı ve şöyle dedi:

“Sizden hiç bir kimse yoktur ki, cennet veya cehennemdeki yeri -Allah’a- malum olmasın!” Sahabeler “O halde amel etmeyip, ezeli kararın sonucunu bekleyelim?” dediler. Bunun üzerine Resulullah (a.s.m) “Hayır, amelinizi yapın, çünkü herkes akıbetine göre iyi veya kötü amellere muvaffak olur.” diye buyurdu ve;

“Sizin işleriniz çeşit çeşittir. Malını Allah yolunda harcayıp O’na saygı duyarak haramdan sakınan, o en güzel kelimeyi (kelime-i tevhidi) tasdik eden kimseyi en kolay yola muvaffak ederiz. Cimri davranan, bir de kendini güçlü sanıp Allah’tan müstağni gören, o en güzel kelimeyi (kelime-i tevhidi) yalan sayanı ise, en güç yola sardırırız.” (Leyl, 92/4-10)

mealindeki ayetleri okudu. (bk. Taberî, ilgili ayetlerin tefsiri)

– İmam Gazalî’nin bu ifadelerini şöyle anlamak mümkündür:

“Şüphesiz, iyi insanlar cennette, kötüler ise cehennemdedir.” (İnfitar, 82/13-14)

mealindeki ayetten de anlaşılacağı üzere, iyi işler cennet yolunun; kötü işler ise cehennem yolunun trafik lambalarıdır. Her günah cehenneme doğru; her iyilik de cennete doğru atılmış bir adımdır.

Bediüzzaman Hazretleri de “Her günah içerisinde küfre götürecek bir yol vardır.” demekle günahların cehennem yoluna döşenmiş taşlar hükmünde olduğuna işaret etmiştir.

– Buna göre, bir kimse iyi işlere muvaffak oluyorsa, cennet yolunda ilerlediğini düşünmeli, rabbine şükretmeli ve bu yoldan sapmamak için Allah’a yalvarmalı ve bütün kuvvetiyle bu yolda yürümeye devam etmelidir.

Şayet bir kimse günah işlemeye koyulmuş, kötü bir çizgiyi takip ediyorsa, bu yolun cehennem yolu olduğunu bilmeli, bir an önce bu yoldan dönmeye gayret etmelidir.

– Bu konuyla ilgili bütün ayet, hadis ve sağlam yorumları bu perspektifte değerlendirmek gerekir.

Bunu şöyle özetlemek mümkündür: Allah mutlak adildir, asla zulmetmez. İnsanları cehenneme götürecek işlere zorlamak ise, haksızlıktır. Öyleyse, Allah hiç kimseyi cehenneme götürecek işler yapmaya zorlamaz.

O halde, yapılan bütün işler insanın özgür iradesiyle gerçekleşmektedir. Allah’ın hangi insanın -özgür iradesini kullanarak- cennete veya cehenneme götürecek işler yapacağını önceden ezeli ilmiyle bilmesi, sonsuz ilminin bir gereğidir. Çünkü bilmeyen cahil olur. Allah cehaletten münezzehtir. Ancak, Allah’ın kimin cennete, kimin cehenneme gideceğini önceden bilmesi, onları zorlamaz. Çünkü ilim özelliği itibariyle yaptırım gücü olmayan bir sıfattır.

İlgili ayet ve hadisler ve İmam Gazali’nin yorumunu hep -bir uyarı mesajı olarak- şu manada anlamak lazımdır:

Yanlış yoldaysanız oradan ayrılıp doğru yola girin. Doğru yoldaysanız onda sebat gösterin. Bu sizin elinizdedir. Özgür iradeniz bunun için vardır. Yanlış yolda yürüyorsanız, cehennem yoluna girmişsiniz demektir. O yola girmek gibi, çıkmak da sizin elinizdedir.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet

Gülistan Derneği - 7/24 Hizmetinizde

Gülistan Derneği olarak, ibadetlerinizi yerine getirirken size en güvenilir hizmeti sunmak için 7 gün 24 saat yanınızdayız. Her an ulaşılabilir olmayı hedeflediğimiz anlayışla, kurban bağışlarınızı Afrikada kesimini güvenle gerçekleştirebilmeniz adına her zaman yanınızdayız.

Kurban Fiyatlarımız:

Keçi: 1750 TL
Koyun: 2000 TL
Koç: 2250 TL
Büyükbaş: 15000 TL

Bizimle iletişime geçmek çok kolay! Sorularınız, bağışlarınız veya daha fazla bilgi almak için 0544 214 6652 numaralı telefondan bizimle her zaman irtibata geçebilirsiniz.

Gülistan Derneği olarak, kurban ibadetlerinizi en sağlıklı, doğru ve güvenli şekilde yerine getirmeniz için yanınızdayız. Güvenilir, şeffaf ve profesyonel hizmet anlayışımızla her zaman yanınızdayız.

Sizin için buradayız!