Değerli kardeşimiz,

Bu konuda kimin ne dediğini araştırmak, kaynakları mezhep alimlerinin görüşüne göre incelemek çok uzun ve ciddi bir tahkik zamanına, tashih vaktine ihtiyaç vardır. Bu sebeple sorudaki teferruata bakmadan İslam’ın / kitap ve sünnetin verilerine göre, konuyu analiz etmekte fayda görüyoruz:

1) Cinlerin insanlara vesvese verdiği hususu Nas suresinin son ayetinde açıktır.

2) Şeytan da cinlerdendir.(1) Bu sebeple Kuran kâfir olan cinlerden bahsederken şeytan sözcüğünü de kullanabilir.

3) Bazı insanlar gibi bazı cinlerin de bir kısım insanları dalalete düşürdüklerini Kuran’dan öğreniyoruz.(2)

4) Daha önceki peygamberler gibi, Hz. Muhammed (asm) Efendimizin –haşa- mecnun olduğunu söyleyen inkârcıların bu sözleri(3), cinlerin insanlara musallat olabileceklerinin kadimden beri bilinen bir gerçek olduğunu göstermektedir.

5) el-Mucemu’l-Müfehres’te “Şeytan” kelimesinin geçtiği yerlere bakılabilir. Yine de birkaç yeri biz işaretleyelim: 

a) “Şeytan size fuhuş yapmanızı emreder.”(4)

b) “(Resulüm!) Biz senden önce hiçbir resul, hiçbir nebi göndermedik ki, o bir şey temenni ettiği zaman, şeytan onun arzusuna şüpheler karıştırmasın. Bunun üzerine Allah şeytanın karıştırdığı şüpheyi giderir. Sonra da Allah, ayetlerini tahkim eder (güçlendirir). Allah Âlim‘dir/her şeyi bilir, Hakîm’dir/Hikmet sahibidir.”(5)

c) “Eğer şeytandan gelen bir vesvese seni dürterse, hemen Allah’a sığın. Çünkü o, her şeyi işitir, her şeyi mükemmel tarzda bilir.(6)

Soruda geçen bir ifade şöyledir: 

“Ebu Mansur el-Maturidi cinlerin insanları çarpmasıyla ilgili olan Bakara 275. ayetindeki “şeytan çarpması” ifadesinin mecazi olduğunu bu ayette faiz yiyenlerin kıyamette psikolojik olarak bir çöküntü içinde kalkacaklarını Te’vilâtü’l-Kuran’ında bildirmiştir.”

Maturidi’nin asıl ifadesinin tercümesi özetle şöyledir:

Bazılarına göre “faiz yiyen kimseler” ifadesinde yer alan “faiz yemek” sözcüğü hakiki yemek değil “faiz almak / kullanmak” manasına gelir… (Yani bir haramı alan onu yemiş gibi olur. Faizi alan da onunla elbise alsa yine yemek manasına gelir)… Eğer buradaki “faiz yemek” sözcüğü, “faiz almak” manasında ise, “O faiz yiyen kimseler, ancak şeytan çarpmış kimsenin kalktığı gibi kalkarlar.” mealindeki ifadeyi bir hakikat değil, bir temsil olarak algılamak gerekir.

Diğer bazılarına göre, buradaki “faiz yemek” gerçek yemektir. Bunların kıyamet günü cezaları da hakikidir. Onlar boğdurulan bir mecnun gibi kalkarlar (yani cinler tarafından boğazları sıkıştırılmış olduğundan nefes nefese veren, sağa-sola savrulan saralı mecnun gibi kalkarlar).

Görüldüğü gibi bu ifadeler sorudaki sözcüklerden oldukça farklıdır.

Fahreddin Raziye göre, ayetteki “faiz yemek” ifadesinden maksat “faizle muamele etmektir.” Bu kişi cin çarpmış, boğazı sıkıştırılmış mecnun gibi kalkar.”(7)

Meraği’ye göre, cin çarpması inancı eskiden beri Arapları bir akidesidir. Ancak bunun doğru olup olmadığını kestirip atmak zordur.(8)

İbn Aşur da bu konuda sadece vesvese değil, aynı zamanda bizzat “cin çarpması” manasını da tercih etmiştir.(9)

Sahih bir hadis rivayetine göre peygamber efendimiz(sa.v) şöyle buyurdu: “Şeytan insanoğlunun kan mecrasında dolaşır…”(10) 

Bu nebevi tespitin bir mecaz ifade olabilir, bir hakikat da olabilir.(11)

Dipnotlar:

1) Kehf, 18/50.
2) bk. Fussilet,41/29.
3) bk. Araf, 7/184; Müminun, 23/25,70; Sebe, 8, 49; Zariyat; 51/52 vb.
4) bk. Bakara, 2/268.
5) Hac, 22/52.
6) Fussilet, 41/36.
7) Razi, Taberi, Kurtubi, Bakara 275. ayetin tefsiri.
8) Meraği, Tefsir ilgili yer.
9) İbn Aşur ilgili yer.
10) Buhari, 7171, Müslim, 2174.
11) Nevevi, Şerhu Müslim, 14/157.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet