Değerli kardeşimiz,

Allah’ın arşı onun -haşa- oturduğu bir mekân değildir. İslam âlimlerine göre, “Allah’ın arşa istiva etmesi”(bk. Taha, 20/5), bütün kâinata hükümran olması, bütün varlıkların hâkimi olması, zaman ve mekânlar dahil her şeyin yaratıcısı, idarecisi, düzenleyicisi ve yegâne padişah-ı ezelisi olduğu anlamına gelir.

Hülasa: “Arşa istiva etmek” ifadesi ne gramer ne de akide bakımından zahirî manasının doğruluğunu tasdik etmez. Zira, bütün evren yuvarlak şekillere sahiptir. Yuvarlak varlık kütlesinin tavanı sayılan arşın da o şekle bürünmesi ve yuvarlak olması gerekir. Yuvarlak şekilde olan varlıkların üstü-altı izafidir. Birilerine göre üst, diğerlerine göre alt olabilir. Bu ise her tarafta alt-üst kavramlarının manasını çağrıştırmaktadır. O zaman “Her şeyin üstünde olmak, her şeyin altında olmasını” gerektirir. Bu ise, ehlisünnet akidesine taban tabana zıttır. (krş. Zemahşeri, Razi, Kurtubi, ilgili ayetin tefsiri)

– İslam halef kelamcılarının ittifakla kabul ettikleri, “istila-hakimiyet” gibi mecazi mana doğru olmakla beraber, Arşın zahiri varlığı olan bir yapı olması, meleklerin onu taşımaları misyonlarından anlamak mümkündür. Fakat bunun mahiyeti ayet ve hadislerde anlatılmadığı için o konuya girmek haddi aşmak anlamına gelir. 

“Arşa istiva etme” manasının kâinata olan hâkimiyeti ifade ettiğinin en önemli delili, bu ifadenin zikredildiği yedi surenin her birinde önce gökler ve arzın mülkiyetinden bahsedilmiş olmasıdır.(bk. İbn Aşur, Araf 54. ayetin tefsiri)

Meleklerin arşı taşımasına gelince:

Allah hiçbir şeye, hiçbir kimseye muhtaç değildir. Kendisi tek ve yekta olup, Samed’dir. Yani her şey ona muhtaç, fakat o hiçbir şeye muhtaç değildir.

Bununla beraber, o Hakîm’dir. Yarattığı hadiseleri ve varlıkları bir sebebe bağlamıştır. Çünkü izzet ve azameti böyle ister. Fakat insanların bu sebepleri aşıp, teşekkürü ve medhi kendisine yapmasını ister. Çünkü tekliği onu gerektirir.

İşte, meyvelerin yaratılmasında ağaç ne ise, sütlerin yaratılmasında inek, balın yapılmasında arının tesiri ne ise, meleklerin vazifelerini ifa ederken tesiri o kadardır.

Meleklerin Allah’ın onları vazifeli kıldığı konuda, Allah’ın büyüklüğünü görüp alkışlamak ve tebrik etmek; Allah’ın yarattığı o varlıktaki sanatını, isimlerinin tecellilerini tefekkür etmek gibi vazifeleri vardır. Yoksa arşı yaratan melek olmadığı gibi, onu idare eden ve taşıyan da melek değildir. O arşa müekkel olan melekler, o arştaki sanatı temaşa ve tefekkür etmekle; onun kendine özel yaptığı ibadetleri, zikirleri ve tesbihleri, şuurlu olarak Allah’a takdim etmekle görevlidirler.

Zaten arşı da melekleri de yaratan ve sevk eden Allah’tır.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet